Tubantia schreef onderstaand artikel. Het probleem dat geest en regels vaak botsen is goed verwoord. En zonder een goede gids (noaberboer Joep) kun je verdwalen of veel tijd en daardoor geld verliezen.
Het eeuwenoude begrip noaberschap is de laatste jaren vaak te horen in het publieke debat, vooral bij bestuurders en politici. Tegelijkertijd frustreert de overheid juist lokale initiatieven in de geest van noaberschap, constateert publiekshistoricus Marco Krijnsen.
Op landgoed Het Lankheet bij Haaksbergen verbouwt een grote groep bewoners met behulp van twee boeren groente, kruiden, fruit en bloemen. Deze Noaberboeren, zoals dit initiatief heet, telt zo’n 130 leden, die wekelijks gewassen verbouwen en/of groentepakketten afnemen. Er wordt collectief gezaaid, geoogst en geplukt, kortom er wordt samen geboerd. Je zou het een moderne vorm van noaberschap kunnen noemen.
Op elkaar aangewezen
Men is op elkaar aangewezen om te zorgen voor een goede oogst en een leefbare omgeving. Het principe van Noaberboeren (en vergelijkbare gemeenschappen als Herenboeren) is precies wat bestuurders van nu graag zien. Inwoners die op een traditionele manier een nieuwe agrarische invulling geven aan erfgoed en ook nog eens de lokale gemeenschap versterken. Wat wil je nog meer?
Maandenlange vergunningsprocedure
Maar de praktijk is anders. Toen de Noaberburen een perenboomgaard wilden aanleggen, liepen ze aan tegen een maandenlange vergunningsprocedure. Het bestemmingsplan stond namelijk niet toe dat de grond voor tuinbouw gebruikt zou worden. Het voorbeeld staat genoemd in het onlangs verschenen onderzoeksrapport Noaberschap (van historisch noodverband naar hedendaags bindmiddel). Het is geschreven door onderzoekers van de Campus Fryslân van de Rijksuniversiteit Groningen en de Overijsselacademie.
Niet doorvragen
Zij concluderen dat buurtbewoners met hun initiatieven regelmatig te maken hebben met ‘botsende institutionele logica’s’. Natuurlijk moeten ambtenaren handelen volgens bestaande regelgeving en beleidsprogramma’s. Maar volgens de onderzoekers vegen ze de vragen om uitzonderingen te vaak ‘resoluut en routinematig’ van tafel. Wanneer de ambtenaren zouden doorvragen bij initiatiefnemers, zou er meer mogelijk zijn. Van dat doorvragen komt echter – vanwege tijdgebrek – weinig terecht.
Geïdealiseerd
Het romantische beeld van noaberschap komt veelvuldig voorbij in het publieke debat. Het is een geïdealiseerd beeld van het pure en hechte gemeenschapsleven op het Nedersaksische platteland. Je ziet het voorbijkomen in de promotiecampagnes van lokale overheden en wordt door politici graag ingezet om kiezers voor zich te winnen. Maar zij gaan voorbij aan de veranderde tijden.
Historische verschuivingen
De lokale afhankelijkheid van bewoners, en dus hun verbondenheid met de nabije leefomgeving, is een stuk kleiner dan vroeger. Dat heeft te maken met historische verschuivingen op drie gebieden: bestuur (schaalvergroting en een actievere overheid), landbouw (privatisering van gronden en activiteiten) en samenleving (de wereld is groter geworden door nieuwe netwerken). De overheid wordt niet zelden gezien als een sta-in-de-weg bij de moderne invulling van het aloude het begrip noaberschap. Initiatiefnemers lopen nogal eens aan tegen stroperige bureaucratische processen en frustrerende regelgeving, laat het rapport Noaberschap zien. ‘Overheden gaan wel uit van de veerkracht en de energie van de samenleving, en streven naar zogeheten overheidsparticipatie waarbij de overheid de initiatieven van burgers faciliteert, maar het steunen van lokale initiatieven verloopt niet altijd vlekkeloos’, aldus de onderzoekers.
Omkijken naar elkaar
Dat laatste zie je ook terug bij de moeizame totstandkoming van sociale woongemeenschappen als Knarrenhof en Noabershof. Deze initiatieven, waarbij de bewoners omkijken naar elkaar en voorzieningen delen, helpen de woningnood verlichten én ontlasten de zorg. Alle reden als overheid om mee te bewegen bij het verlenen van vergunningen, zou je zeggen.
Niet bij woorden alleen
Maar in Oldenzaal bijvoorbeeld kon het Knarrenhof-complex pas na zeven jaar worden opgeleverd, zónder de gewenste sociale huurwoningen. Noaberschap is een eeuwenoud sociaal systeem dat weer wat wordt afgestoft dankzij partijen als BBB en NSC. Maar het mag niet alleen bij woorden blijven. De overheid heeft de plicht om bottom-up initiatieven uitvoerbaar te maken in plaats van te frustreren. Noaberschap draait immers om wederkerigheid: de liefde moet van twee kanten komen.
Marco Krijnsen is freelancejournalist en als publiekshistoricus verbonden aan de Overijsselacademie.
Dit bericht is te lezen op tubantia.nl.
